Það eru fá merki jafn vinsæl og Seiko. Árið 2024 hafði framleiðandinn tekjur upp á 1,88 milljarð bandaríkjadala, sem myndi skila þeim í sjöunda sæti yfir tekjuhæstu svissnesku úramerkin. Seiko er tekjuhærra en stór merki á borð við Longines, Breitling, Vacheron Constantin og IWC. Seiko eru þó ekki á þeim lista, yfir stærstu svissnesku framleiðendurna, þar sem einn af stærstu kostum þess er að merkið er japanskt og er stærsti parturinn af japönskum úraiðnaði, sem hefur stækkað gríðarlega síðastliðin 50 ár. Hvað olli þessari miklu aukningu af bæði vönduðum, japönskum framleiðendum og áhuga á merkinu? Við förum yfir það, og meira, er við kynnum sögu Seiko fyrir ykkur.
Árið 1860 í Tokyo fæðist Kintaro Hattori. Fjölskylda hans er vel sett þar sem hann kemur frá ættlegg af kaupmönnum og aðeins 13 ára gamall hóf hann nám í viðskiptum og verkfræði og ári seinna var hann orðinn lærlingur hjá Kobayashi Denjiro, sem var einn merkasti úra- og klukkusmiður Japans á þessum tíma.
Aðeins 21 árs gamall stofnar hann fyrsta fyrirtækið sitt, sem bar nafnið K. Hattori & Co. Þetta var úrafyrirtæki – en ekki framleiðandi, þar sem fyrirtækið var heildverslun með svissnesk úr. Eftir tæp 10 ár af heildsölu langaði Hattori að framleiða sín eigin úr og opnar hann verksmiðju í Tokyo sem nefnist Seikosha. Það heiti að sjálfsögðu þróast yfir í Seiko sem við þekkjum í dag. Heitið Seikosha hefur merkingu í japönsku: Seiko merkir mínúta, árangur og stórkostlegt og seinni helmingurinn, sha, merkir hús.
Árið 1913 tekur Kintaro Hattori stórt skref í mótun á Seiko merkinu. Fram að þeim tíma höfðu öll armbandsúr aðeins verið innflutt frá Sviss en þökk sé Kintaro var það að fara breytast, þar sem árið 1913 gefur hann út fyrsta japanska armbands úrið. Ártalið er nokkuð umdeilt; Seiko heldur því fram að þetta sé árið sem Laurel úrið frá Seiko leit dagsins ljós, og telja þeir því að 1913 sé upphaf japanskra armbandsúra. Staðreyndin er reyndar sú að árið 1913 er Laurel úrið vissulega framleitt af Seiko, í formi vasaúrs, það er ekki fyrr en tveimur árum seinna árið 1915 þar sem að þeir gera þetta vasaúr að armbandsúri.
Þetta er ekki eina deilan varðandi þennan titil um fyrsta japanska armbandsúrið, þar sem það eru vísbendingar um að úr sem kallast Empire – einnig framleitt af Seiko – hafi verið á undan, fyrst gert sem vasaúr árið 1909 og árið 1913 verið breytt yfir í armbandsúr. Hægt er að finna gamla vörulista sem styðja þá kenningu að Empire-úrið hafi verið það fyrsta. Opinber saga Seiko er þó að Laurel sé fyrsta armbandsúrið og þar sem ég hef ekki séð nóg af vísbendingum til að benda á mistúlkun á sögunni þá höldum við okkur við þá opinberu.
Árið 1923 skall harmleikur á japönsku þjóðinni, þar sem Kanto-jarðskjálftinn mikli, sem var á bilinu 7,9 á Richter, skók Tokyo og fleiri nálægar borgir. Til samanburðar var Suðurlandsskjálftinn 17. júní 2000 6,6 á stærð. Kanto-jarðskjálftinn var um 63 sinnum öflugri og talið er að á bilinu 100.000 til 140.000 manns hafi látið lífið. Eyðilegging á húsum og mannvirkjum gerði það að verkum að um 2,5 milljón manns misstu heimili sín.
Verksmiðja Seiko brann í kjölfar jarðskjálftans en þrátt fyrir það lét Kintaro ekkert stöðva sig og aðeins þremur mánuðum eftir jarðskjálftann var verksmiðjan aftur komin í gang. Ári seinna fær heimurinn að líta í fyrsta sinn úr sem merkt er með Seiko og eftir að Seiko-heitið lét ljós sitt skína framan á skífu úrsins, þá var aldrei aftur snúið og í dag er þetta eitt þekktasta úrmerki heims.
Tíu árum eftir að hafa endurbyggt fyrirtækið fellur Kintaro Hattori frá, 74 ára gamall. Hann skilur fyrirtækið eftir í höndum sonar síns, Genzo Hattori, sem hélt áfram að byggja á arfleið föður síns og árið 1936 var merkið farið að framleiða yfir tvær milljónir úra á ári. Eins og með allar sögur af gömlum merkjum þá hefur seinni heimsstyrjöldin mikil áhrif, ekki bara á framleiðslu Seiko, heldur einnig á efnahagslíf Japans. Seiko, sem var stærsti úra- og klukkuframleiðandi Japans á þessum tíma, fékk það hlutverk frá japanska hernum að framleiða úr fyrir herinn. Seiko gerði þetta vel, þar sem þeir framleiddu yfir milljón úr árið 1938 fyrir herinn. Áherslurnar breyttust hins vegar í miðju stríði og fóru Seiko því að framleiða klukkur og búnað fyrir herflugvélar.
Þrátt fyrir tvær kjarnorkusprengjur, efnahagskerfi sem var í molum og pólitíska endurbyggingu sem þurfti að eiga sér stað í kjölfar hryllings seinni heimsstyrjaldar, þá kom Seiko betur úr þessu en við var að búast. Aðeins átta árum eftir lok stríðs voru framleiðslutölur þeirra aftur komnar í yfir tvær milljónir úra á ári. Þessi tala merkti það að Seiko framleiddi meira en helming allra japanskra úra á þessum tíma.
Eftir nærri því 30 ár sem forseti Seiko, fellur Genzo Hattori frá árið 1964 og skilur fyrirtækið eftir í höndum sonar síns, Shoji Hattori. Áherslur Shoji fólu í sér útbreiðslu Seiko en tveimur árum fyrr, á ferðalagi í Evrópu, var hann spurður hvort það væri einhver úraiðnaður í Japan. Þetta varð kveikjan á þessari miklu herferð á útbreiðslu Seiko. Þetta gat heldur ekki komið á betri tíma, þar sem merkið var farið að framleiða yfir þrjár milljónir úra á ári og voru línur innan þess, á borð við Grand Seiko og King Seiko, komnar í sviðsljósið. Við förum ekki djúpt í það hér, þar sem það má lesa nánar um sögu King Seiko og Grand Seiko í tímaritinu okkar hér.
Þessi áratugur er einn sá mikilvægasti í sögu Seiko þar sem á bilinu 1960-1969 fæddust Grand Seiko og King Seiko, en árið 1969 kemur Seiko Astron fram á sjónarsviðið. Við höfum áður farið vel yfir sögu Astron-úranna og förum því frekar í áhrifin sem þetta byltingarkennda úr hafði á heiminn og hvernig það í raun mótaði úraiðnaðinn eins og hann lagði sig í rúm hálfa öld.
Þetta er tiltölulega stór staðhæfing en ég þykist geta tengt þetta eina úr við það hvernig markaðurinn og viðhorf til úra þróaðist næstu áratugina. Astron-úrið var fyrsta fjöldaframleidda rafhlöðuúrið sem nýttist við quartz-kristalla til að stilla gang úrverksins. Þessi þróun gerði úrin ódýrari og sneggri í framleiðslu ásamt því að þau voru nákvæmari. Annar kostur var að þau gengu stanslaust þar til að rafhlaðan kláraðist, þannig í stað þess að þurfa endurstilla úrin ef þau lágu ónotuð í nokkra daga, þá hélt það enn nákvæmum tíma.
Þetta úr olli quartz-byltingu í Japan og quartz-krísu í Sviss. Í Japan risu upp merki á borð við Seiko, Citizen og Casio, þar sem þau tóku þessa nýju tækni fagnandi og nýttu hana í stærstan hluta framleiðslu sinnar. Allt þetta varð til þess að Japan náði að skeika svissneska úraiðnaðinum og nánast knésetja hann. Á árunum fram að útgáfu Seiko Astron voru 85% af úrum á markaðnum frá Sviss, eða um 19 milljónir af þeim 21 milljón úrum sem seldust árlega. Á þessum tíma var framleiðslan dreifð þar sem yfir 2.000 svissneskir framleiðendur voru starfandi, en nokkrum árum seinna voru undir 500 framleiðendur eftir. Starfsfólki í þessum iðnaði fækkaði úr 90.000 niður í aðeins 28.000.
Þetta leiddi til þess að mörg merki sameinuðust, líkt og gerðist með Swatch Group, en flest merki sem nýttu ekki þessa nýju tækni fóru í gjaldþrot. Þessi aukni einfaldleiki á verkinu leiddi til framleiðslu á tölvuúrum sem Seiko einmitt kom einnig með fyrst á markað, árið 1973, sem markaði fyrsta úrið með LCD-skjá. Þetta leiðir síðan af sér það sem Casio er í dag.
Eftir þennan tíma á sjöunda og áttunda áratugnum er svissneski úraiðnaðurinn í mikilli lægð og tekur Japan algjörlega yfir markaðinn. Hefðbundin úrsmíði er enn til en er mun minni en áður fyrr. Margir töldu, og telja enn, furðulegt að fólk vilji mekanísk úr, sama hvort þau séu handtrekkt eða sjálftrekkt, og kjósa þá frekar quartzúr – eða nú til dags snjallúr. Þessi lægð markaðarins leiðir að tískuúra bylgjunni, sem má segja að Swatch-merkið hafi leitt, sem kemur í kringum aldamótin og árin þar á eftir. Ódýr úr sem merkt eru tískumerkjum spretta upp og verða einstaklega vinsæl, líka hér á Íslandi.
Allt þetta leiðir síðan að upprisu markaðarins eftir uppgang snjallúra, líkt og þeirra sem má sjá hjá Apple, Samsung og Suunto. Snjallúr eru eitt það besta sem gerst hefur fyrir svissneska úraiðnaðinn síðan fyrir quartz-krísuna, úrasala er aftur á uppleið og þá sérstaklega í mekanískum úrum. Fólk fór að verða þreytt á þessum stöðugt tækniþróaðari heimi og vildi líta aftur til einfaldari tíma, og hefðbundin úr voru einföld leið til að gera það. Markaður fyrir notuð (eða ónotuð) úr tókst á loft til stjarnanna Covid-19 heimsfaraldinu, þar sem hann stækkaði gífurlega á skömmum tíma.
Í dag er Seiko sterkt á mjög breiðu verðbili. Þeir eru einkum sterkir á verðbilinu milli 50-200 þúsund þar sem 5 Sports-lína þeirra gefur frábæran byrjunarpunkt fyrir alla safnara og áhugamenn, Prospex og Presage-línurnar eru svo sterkur inngangur í heim betri úra, hvort sem þau eru fáguð líkt og í Presage-línunni eða sportleg og fullkominn fyrir ævintýri í Prospex-línunni. Seiko hefur gert sig virkilega stóra í safnara samfélögum. Gæði, verð, eiginleikar og fjölbreytni þeirra gera það að verkum að fólk sem byrjar að kaupa Seiko, heldur sig oft hjá Seiko þegar kemur að næstu kaupum.
King Seiko-línan er svo frábær inngangur í lúxus úrin, sem síðar fullkomnast í Grand Seiko-úrunum sem eru draumur margra safnara. Í yfir 140 ár hefur Seiko verið þekkt fyrir nýsköpun og þrautseigju og bæði ég og margir aðrir sérfræðingar spá fyrir enn betra gengi Seiko á komandi árum, þar sem úramarkaðurinn fer stækkandi.
Takk kærlega fyrir lesturinn. Þetta er ein af okkar lengri greinum, þar sem Seiko er virkilega áhugavert merki með nóg af sögu. Ég vil minna á þrettánda bréf Stundaglassins sem er væntanlegt næsta föstudag og einnig hvet ég ykkur til að lesa hinar greinarnar sem við höfum nú þegar ritað um Seiko.
